बाली संरक्षण सम्बन्धि जानकारी

 

#ब्याक्टेरिया ,भाइरस ,परजीवी ,ढुसी र फाइटोप्लाज्मा बाट  सर्ने  केहि रोग हरु:

#ब्याक्टेरिया बाट  लाग्ने रोग:

1) धान को डढुवा

2) मकै को डाठ कुहिने 

3) गोल्भिंडा को डाठ कुहिने 

4) आलु को ओइलाउने रोग

5) काउली को black roT 

6) citrus greening 

7) citrus canker 

#भाइरस बाट लाग्ने रोग:

1) रहर को sterility ( बाझोपन)  mosaic भाइरस ले सार्छ।

2) केरा को ठिङुरे( bunchy top ) 

3) सुन्तला को टिस्ट्रेजा भाइरस 

4) आलु मा 26 वटा भाइरस रोग पत्ता लागेको छन । जस्मा 6 रोग सबैभन्दा बढी लागेको छ। जसलाई 3 समुह मा बिभाजन गरिन्छ ।नेपाल मा कार्डिनल,ipy कुफ्री ज्योती लगायत 6 जात भाइरस प्रतिरोधी छन ।leaf curl virus ,mosaic virus ,turnip mosaic आदि

5) गोल्भिंडा मा 4 प्रकार को भाइरस रोग लाग्छ 

6) धान को पहेलो रोग ,धान

  धर्से रोग,धान को वृद्धि रोकिने

7) काउली को टर्निप mosaic virus 

8) काक्रो मा cucumber mosaic virus 

9) सिमि मा mosaic virus 

10) अलैंची को छिर्के र फुर्के 

11) मकै मा ओइलाउने : 

[ नोट:  cucumber mosaic virus खपटे र लाही ले,bunchy top लाही ले,turnip mosaic virus लाही ले,leaf curl virus सेतो झिंगा मकै मा ओइलाउने flea beetle ले,काउली मा सडन उफ्रने खपटे,छिर्के मकै र केरा को लाही र फुर्के अम्बाको लाहिले सार्छ]

भाइरस प्राय 18-32 डिग्री से तापक्रम मा सक्रिय हुन्छ ।

 

 #परजीवी बाट लाग्ने रोग :

1) धान को सेतो टुप्पे( white tip ): Aphelenchodes bess परजीवी ले लाग्छ

2) गहुँको एएर ककल वा मोल्या रोग: Anguina tritica परजीवी ले

3) प्याज को डाठ को जुका वा गानो जुका : Ditylenchus द्वारा जस्के प्याज मा malformation हुन्छ 

4) गोल्भिंडा को जरा मा गाठा बनाउने जुका: meloidogyne spp ले 

#फाइटोप्लाज्मा बाट लाग्ने रोग:

1) aster yellow in onion 

2) aster yellow in marigold

3) aster yellow in carrot 

4) peach rosette

5) phyllody of strawberry 

6) aster yellow in grape 

7) grassy short of sugarcane

8) papaya die back

#रोग सार्ने परजीवी झार:

1) निल झार( ओरोवान्के): गोल्भिंडा ,काउली,सुर्तिमा

2) बोक्सी झार( witch weed ): जुनेलो ,मकै ,कोदो ,उखु 

3) आकाश बेलि लहरा( dodder plant )

 ऐजेरु( loranthus ): उष्ण प्रदेशिय क्षेत्र का बिरुवा को जरा गाड्ने ,आँप मा बढी लाग्छ 

#ढुसी बाट लाग्ने रोग :

1) सयपत्री फुलको सेप्टोरिया थोप्ले रोग

2) मसुरा को स्टेमफाइलम ब्लाइट

3) सुपारी को कोले रोग वा महाली

4) काउली बर्ग का तरकारी मा गाठे रोग

5) काउली बर्ग का तरकारी मा सेते रोग

6) सिमि को सिन्दुरे वा खराने रोग

7) बदाम को टिक्का रोग

8) चनाको ब्रोटाइटिस खैरे रोग,फेद कुहिने,जरा कुहिने रोग

9)धान को ब्लास्ट,खैरो थोप्ले रोग,फेद कुहिने रोग,

10) मकै को घोगा कुहिने ,कालो पोके( head smut ),डाउनी मिल्ड्यु,

कालो ध्वासे रोग 

11) गहुँको डढुवा,खैरो सिन्दुरे,पहेलो सिन्दुरे,कालो पोके( loose smut ),गनाहुने कालो पोके( stinking smut or hill bunt ) 

12) जौ को पहेलो सिन्दुरे,धर्से,कालो पोके रोग

13)आलु को अगौटे डढुवा,पछौटे डढुवा,ऐजेरु,

14) काउली बन्दा को अल्टर्नेरिया थोप्ले रोग,डाउनी मिल्ड्यु,

15) काक्रा फर्सी को पाउडरी र डाउनी मिक्ड्यु,

16) गोल्भिंडा मा डढुवा,कोत्रे रोग

17) सिमि मा powdery mildew ,anthracnose 

18)  आँप को anthracnoce ,powdery mildew ,

19) स्याउ को crown gall ,scab ,powdery mildew pink disease 

20) सुन्तला को कालो ध्वासे,anthracnose ,root rot ,फेद कुहिने ,pink disease 

21) अदुवा को गानो कुहिने रोग

#विभिन्न रोग सार्ने जिबानु को नाम( causal organism ):

 1) blast : pyricularia oryzae ढुसी धान मा

2) डढुवा : xanthomonas campestris ब्याक्टेरिय  धान

3) खैरो थोप्ले : Helminthosporium  oryzae biplesera ढुसी  धान

4) फेद कुहिने : Fusarium moniliforme ढुसी

5) डाठ कुहिने : sclerotium oryzae  ढुसीधान

6) घोघा कुहिने : fusarium ,pythium ढुसी

7) कालो पोके:  ustilago inodiae virens ढुसी धान 

8) कालो पोके : ustilago virens ढुदी  मकै 

9) Damping off : pythium ढुसी

10) ओइलाउने रोग: pseudomones  solanium ,Rhizoctin ढुसी

11) रातो कुहिने :  colletortriclum spp ढुसी उखु 

12) डाठ कुहिने : fusrium spp  ढुसी काउली 

13) सुडी मोल्ड: caphodium sppढुसी  आँप

14) अगौटे डढुवा: alterneria solani ढुसी आलु

15) पछौटे डढुवा: phythopthera infestans ढुसी  

16) क्लब रूट; plasmodiophera brassisae ढुसी काउली

17) पहेँलो सिन्दुरे: puscinia striformis ढुसी  गहुँ 

18) कालो सिन्दुरे: puscina graminia ढुसी गहुँ 

19) wilt : fusarium retiallium spp गोल्भिंडा 

20) sheath blight : Rhizoctonia solani धान 

21) chilli blight : phytopthora capcici 

22) गानो कुहिने : pythium ढुसी ले अदुवा

#विभिन्न किरा नियन्त्रण को लागी फेरोमेन/ ल्युर हरु:

1) मिथाइल युजिनल: सुन्तला जात फलफूल को फल कुहाउने औसा

2) क्युलियर: काक्रा फर्सी को फल कुहाउने औसा

3) ब्याक्टोसेरा कम्पोजिटिइ: सुन्तला जात फलफूल र काक्रो फर्सी को फल कुहाउने औसा

4) हेलि ल्युर: गोल्भिंडा को फल को गबारो

5) स्पोडो ल्युर: सुर्ती को पात खाने लार्भे

6) डिबिएम/ प्रोटुला ल्युर: काउली को बन्दा को इटबुट्टे पुतली 

7) ल्युसिनोडस ल्युर: भान्टा को फल र डाठमा लाग्ने गबारो 

8) पिटियम 1-2 ल्युर: आलुको जोताहा पुतली 

9) सिप्रो ल्युर: धान को पहेलो गबारो

10) इरमिट र इरमिन कपास को दाना मा लाग्ने छिर्के गबारो

11) पोक्टिनो ल्युर: कपास को दाना को गुलाबी गबारो

#विभिन्न फेरोमेनो ट्र्याप हरु:

1) लाइट ट्रयाप: रातिमा उड्ने किरा को लागि 

2) एलो स्ट्रीक ट्रयाप: साना उड्ने किरा हरु लाहि सेतो झिंगा, लिफ माइनर

3) स्टेनर ट्रयाप: मिथाइल युजिनल र क्युलियर को लाही

4) फनेल ट्रयाप: हेलि ल्युर,स्पोडो,ल्युसिनो सिप्रो ल्युर को लागि 

5) डेल्ट्रा ट्रयाप: डि बि एम / प्रोटुला ल्युर

6) ओटा टि ट्र्याप: डि बि एम प्रोटुला/ पि टि एम 1,2 ल्युर

7) म्याकफल ट्र्याप: विभिन्न ल्युर को लागी

8) पिट फल ट्र्याप: माटो को सतहमा हिड्ने किरा

 फेरोमेन ट्रयाप पर्ती रोपनीमा 5 वटा ,5 फिट उचाइ मा ,पर्ती  ट्रयाप 5/5 थोपा ल्युर र 5 थोपा मालाथियन राख्ने 1/1 महिना मा  मालाथियन थप्दै जाने ।

#बालिनाली मा क्षति पुर्याउने  केही महत्त्वपूर्ण किरा को बैज्ञानिक नाम:

1) पतेरो: leptocorisa oratorious धान 

2)मिलिबग: Brevemnia rehi धान 

3)फेद कटुवा : Agrotis 

4(खुम्रे: Anomala / Adoretus sp ( मकै )

5) खुम्रे: Holotrichia ,phyllophaga rugcia ( आलु)

 6)आलु को पुतली : phthorimea operacella 

7)इटबुट्टे पुतली : plupella xylostella 

8) फौजी किरा: mythimna seprata 

9) रातो कमिला : Aulacophora foaicollis 

10) बन्दा को पुतली : pieris brassica 

11) फड्के: Idiocerus spp आँप